De Baronsberg is geen “echte” natuurlijke berg, maar een kunstmatig opgehoogde heuvel in het beekdal van de Haelensche Beek. Mogelijk stamt de heuvel uit de Romeinse periode of de vroege middeleeuwen — misschien zelfs als grafheuvel of als versterkte motteheuvel. In 1985 zijn er bij opgravingen fundamenten van een toren aangetroffen.

Geschiedenis & archeologie

Rond de heuvel en in de omgeving werden restanten gevonden van de verdwenen vestiging De Borg: grafvelden, nederzettingsresten en een mogelijk Romeins grafveld. Omdat de Baronsberg en omgeving zulke archeologische waarde hebben, is het gebied als beschermd erfgoed aangewezen. In 1878 is door paters van het nabijgelegen klooster Kasteel Exaten een Mariagrot (of Lourdesgrot) aangelegd tegen de flank van de heuvel. Die grot bestaat uit mergelblokken met sintels (waarschijnlijk van de verwarmingskachel van het klooster) en er is zelfs een boomstomp getransformeerd in een beeld van de aartsengel Gabriël.

Mogelijke functies / waarom de heuvel is aangelegd

Er zijn meerdere theorieën over waarom de Baronsberg is aangelegd:

• Een middeleeuwse motte (verdedigingsheuvel) of versterkte woontoren.
• Een Romeinse grafheuvel of begraafplaats — gezien de vondsten in de omgeving.
• Een “belvedère” of uitkijkpunt: vanuit de heuvel had iemand (mogelijk de baron van het nabije Kasteel Baexem) uitzicht tot 10 km ver — bij helder weer kon men zelfs de markt van Roermond zien.

Huidige betekenis & bedreigingen

De Baronsberg wordt gezien als “oase van rust” — een plek voor natuur, stilte en erfgoed. De heuvel ligt ongeveer 400 meter ten zuidwesten van het Kasteel Baexem. Vanaf het kasteel is er een wandel-/fietspad dat je via een hek en wat afrastering naar de Baronsberg leidt.